25 jaar na de Tour de Merde: hoe de Festina-affaire "dopingreclame", maar ook kantelpunt was

Op 8 juli 1998, net voor de start van de Tour in Dublin, wordt de Belgische verzorger Willy Voet betrapt aan de Belgisch-Franse grens.

De buit in zijn wagen is aanzienlijk: Voet is op weg naar Ierland met 230 doses epo, 82 flesjes groeihormonen en 60 capsules testosteron. 

Voet is verzorger bij de Festina-ploeg, die met de Franse chouchou Richard Virenque en de Zwitser Alex Zülle een gooi doet naar de eindzege.

Maar bij Festina wordt de vermoorde onschuld gespeeld: iedereen houdt de lippen stijf op elkaar. Het is het begin van de Festina-affaire en een zeer wansmakelijke Tour.

Een week na de vondst in de wagen van Voet worden ploegleider Bruno Roussel en ploegdokter Eric Rijckaert opgepakt. Voet geeft het georganiseerde dopingnetwerk toe, maar Virenque en co. blijven ontkennen.

Maar Tour-baas Jean-Marie Leblanc heeft geen keus: Festina wordt uit de Tour gezet. Daags nadien volgt het beroemde statement van Virenque. "Vive le Tour", zegt hij, gevolgd door tranen.

"Er waren misschien nog andere zondaars, maar we hadden enkel bewijzen tegen Festina", blikt Leblanc terug.

Maar dat verandert al snel, want het gaat van kwaad naar erger met de Tour van 1998. Ook het Nederlandse team TVM komt in een dopingstorm terecht, het peloton spreekt van een heksenjacht en gaat over tot een zitstaking. Het zegt veel over de tijdgeest van toen.

Het wordt bijzonder warm in het peloton: ook onder meer Banesto, ONCE en Kelme verlaten de Tour en het regent invallen bij andere ploegen. Amper de helft van de renners bereikt de finish in Parijs.

Marco Pantani wint die beruchte Tour, maar wordt een jaar later uit de Giro gezet... door een dopingzaak.

Twee jaar later komt het tot een dopingproces in Rijsel. Ook Virenque gaat uiteindelijk door de knieën. De straffen zijn al bij al mild, is het proces dan een maat voor niets geweest?

"Voor de bewustwording van de wereldwijde problematiek is het van belang geweest", zegt Philippe Verbiest, destijds advocaat bij de UCI, in de Sporza-podcast die Christophe Vandegoor vijf jaar geleden maakte.

Maar nadien volgde toch de periode-Armstrong (1999-2005)? "Welk succes je ook boekt in de dopingstrijd, er zullen altijd atleten zijn die het spel niet correct spelen. Dat is van alle tijden."

Sportjournalist Hans Vandeweghe destijds: "Die affaire is een onwaarschijnlijke reclamecampagne geweest voor epo. De renners voelden dat dat product hen niet schaadde en dat het niet opgespoord kon worden. Na 1998 is ongeveer het hele peloton, weliswaar met periodes, aan de epo gegaan."

Niemand werd dus bang gemaakt door de Festina-affaire. "En daar zit de negatie van het probleem in. Zij denken: "We negeren waarmee we bezig zijn en we rationaliseren dat"", zegt Vandeweghe.

""Wat met die mensen gebeurd is, is hun eigen schuld. Wij zullen het beter doen", dachten de teams. Later zag je ploegen zoals US Postal, die het veel slimmer aanpakten en wisten wat ze moesten doen om uit handen van het gerecht te blijven."

Wat is dan, tot slot, de betekenis geweest van deze affaire? "De oprichting van het WADA, het Wereldantidopingagentschap, anderhalf jaar later is het rechtstreekse gevolg", zegt Vandeweghe.

"Het IOC was wakker geworden en wou er iets aan doen. Toen zijn ze met het WADA begonnen. Dat is nu toch een redelijk performant instituut geworden. De wereldwijde dopingbestrijding is toen aangepakt."

"En na de implementatie van de epotest is bij veel artsen het besef ontstaan dat het afgelopen was. Heel wat artsen zeiden: we zijn blij dat het afgelopen is. Weg met die ellende."

"Daarna kwamen onder meer bloedtransfusies, maar heel wat ploegen zijn gestopt met al dat gedoe. 1998 is wat dat betreft een kantelpunt geweest. Maar er is een uitgesteld effect, dat pas vanaf 2001 met implementatie van de epotest zijn doorgang heeft gevonden. Maar we zijn in 1998 wel wakker geworden."