Hoe een dodelijke sport "veilig" werd: welke levensredders zitten in een F1-wagen?

Misschien wel het belangrijkste veiligheidsonderdeel op een F1-wagen is de overlevingskooi. En neem die naam maar redelijk letterlijk: het is een carbon omhulsel dat de F1-rijder moet beschermen tegen zware crashes.

De overlevingskooi - ook wel monocoque genoemd - is een bijna onverwoestbare constructie van carbonvezels en zeer dichte laminaatpanelen. Het bestaat uit één deel, waarop de andere onderdelen van de bolide worden gemonteerd.

In die cocon (een soort van badkuip), die niet doorboord kan worden door rondvliegende brokstukken, zit een F1-rijder veilig. 

Kijk maar naar de zware crash van Romain Grosjean in 2020 op het circuit van Sakhir. Zijn Haas-bolide vloog door de reling, brak in twee, maar Grosjean hield er wonderbaarlijk alleen maar brandwonden aan over.

Ook Robert Kubica ondervond in 2007 hoe sterk de monocoque wel is. In de GP van Canada vloog de Pool tegen een betonnen muur en kon hij uitstappen met alleen maar een verstuikte enkel en een lichte hersenschudding.

Het enige zwakke punt van de monocoque is dat de bovenkant open is. Om te voorkomen dat de F1-rijder verpletterd wordt wanneer de wagen overkop gaat, zit er vlak achter het hoofd van de rijder de rolkooi.

De rolkooi is een ijzersterk stuk materiaal, dat verwerkt zit in de bovenste luchthapper. Ook net voor het stuur zit zo'n stuk. Die twee steunpunten moeten het hoofd van de rijder beschermen als de wagen ondersteboven komt te liggen.

Of zo werkt het toch in de theorie. Bij de crash van Guanyu Zhou op Silverstone kon de rolkooi de impact van de klap niet aan. Op foto's van het wrak is duidelijk te zien dat de rolkooi volledig verdwenen is.

Dat de rolkooi niet volstond om het hoofd van de rijder te beschermen, bleek in 2014 toen Jules Bianchi tijdens de GP van Japan tegen een takelwagen knalde en zijn hoofd een enorme klap te verwerken kreeg.

Bianchi liep zware hersenschade op en de Fransman overleed bijna een jaar later in het ziekenhuis. Na het eerste dodelijke ongeluk in de F1 na Ayrton Senna (in 1994) kwam de Internationale Autosportfederatie (FIA) met de halo op de proppen.

De titanium beugel boven de cockpit - in de vorm van een teenslipper - moest de renners beschermen tegen rondvliegende brokstukken na een crash. De halo kan het gewicht van een Londense dubbeldekker dragen - ongeveer 12.000 kilogram. 

Ondanks initieel protest van de rijders bij de invoering in 2018, zal Guanyu Zhou maar al te blij zijn met de halo op zijn Alfa Romeo. Anders had hij de crash op Silverstone wellicht niet meer kunnen navertellen.

Brandstof en een crash: nooit een goede combinatie. Om brandstoflekken bij een crash te vermijden introduceerde de FIA al in de jaren 70 een brandstofzak om de metalen brandstoftanks te vervangen. Die hadden namelijk minder kans om te scheuren bij een klap.

De brandstofzakken zijn tegenwoordig gemaakt van een combinatie van militair kevlar, hetzelfde materiaal waarmee kogelvrije vesten worden gemaakt, en rubber. 

Sinds Niki Lauda in 1976 bijna levend verbrandde op de Nürburgring, zijn de vuurbestendige overalls van de F1-rijders er met rasse schreden op vooruitgegaan. 

De racepakken moeten een brand kunnen weerstaan en dat wordt uitvoerig getest. De overalls worden blootgesteld aan temperaturen tot 1.000 °C en dan wordt gemeten hoelang het duurt vooraleer de binnenste laag 24 °C warmer is geworden.

Overalls moeten 12 seconden kunnen overleven, de schoenen en handschoenen 11 seconden. En dat zijn dan maar de minimumvereisten. Gelukkig voor Romain Grosjean, die 29 seconden in een vuurzee zat, hield zijn overall het langer uit.

Dat Grosjean vooral brandwonden opliep aan zijn handen, mag ook niet verwonderen. De handen van een F1-rijder zijn het enige lichaamsdeel dat maar door één laag vuurbestendig materiaal wordt beschermd. Zelfs in de helm zit een laagje kevlar verwerkt.

Ook het ondergoed, de balaclava (of bivakmuts) en sokken van een F1-rijder moeten vuurbestendig zijn. Racedirecteurs Niels Wittich en Eduardo Freitas maakten dit seizoen zelfs nog eens duidelijk dat piercings en sieraden niet welkom zijn in een F1-wagen. Zevenvoudig wereldkampioen Lewis Hamilton moest zijn neuspiercing verwijderen.

Langs het circuit staan marshalls klaar met brandblussers om snel in te grijpen bij een ongeluk, maar F1-wagens hebben ook een ingebouwde brandblusser. Via hittesensoren kan een brand zo sneller onder controle worden gebracht.

Hoe zo'n brandblusser werkt, demonstreerde Mick Schumacher in 2020 in de Formule 2. Door een stukje rubber dat van zijn band vloog, werd zijn brandblusser per ongeluk geactiveerd in de GP van Oostenrijk.

Met een gordel zit een F1-rijder stevig ingesnoerd in zijn cockpit. De leren helm met stofbril werd ook al in de jaren 60 ingewisseld voor een gesloten racehelm. 

Maar het moest nog veiliger bleek tijdens het zwartste weekend uit de F1-geschiedenis. In twee dagen tijd lieten Roland Ratzenberger (schedelbreuk) en Ayrton Senna in 1994 het leven op het circuit van Imola. 

Om de krachten die het hoofd en de nek van een rijder bij een crash te verwerken krijgen te beperken, werd het HANS-systeem ingevoerd. De iets behappelijkere term voor het Head and Neck Support System.

Het HANS-systeem is een beugel op de schouders die de beweging van de helm beperkt. Zo moeten niet alleen de nek- en schouderspieren de impact incasseren.