Schaken is populairder dan ooit, maar toch blijft het een sport die gedomineerd wordt door mannen. En dat terwijl er intellectueel gezien geen verschil is tussen mannen en vrouwen. Waarom is er dan toch een genderkloof? Sporza Daily zocht het uit.
Schaken boomt, maar waar blijven de vrouwen?
Sinds 2020 heeft schaken de stempel van een muffe oudemannensport van zich afgewassen. Dankzij een gedroomde samenloop van omstandigheden: door de lockdown ging iedereen plots online schaken en op Netflix liep tegelijkertijd de populaire reeks The Queen's Gambit, over een vrouwelijk schaakgenie.
Schaken mag dan niet langer een oudemannensport zijn, het is wel nog altijd een mannensport. In de top 100 van de FIDE-ranglijst vinden we geen enkele vrouw. De Chinese Hou Yifan vinden we op 116 als eerste terug, maar zij is eigenlijk al gestopt.
Waar valt deze ondervertegenwoordiging van de vrouwen door te verklaren? Sporza Daily ging op onderzoek.
Nog geen 15% van alle schakers is vrouwelijk.
De mythe: "Vrouwen zijn niet intelligent genoeg"
Het is een hardnekkige mythe, die al meermaals ontkracht werd door wetenschappers, maar het vrouwelijke brein is wel degelijk evenwaardig aan het mannelijke.
De Hongaar Laszlo Polgar bewees dit in de jaren 80 en 90 met een experiment waarbij hij zijn eigen dochters gebruikte. Zijn stelling was: genieën worden niet geboren, maar gemaakt.
Laszlo zorgde zelf voor het onderwijs van Sofia, Zsuzsa en Judit, met vooral veel nadruk op het schaken. En warempel: alle drie groeiden ze uit tot wonderkinderen aan het bord.
Judit Polgar was op haar 15e zelfs de jongste grootmeester uit de geschiedenis, een record dat ze afpakte van ene Bobby Fischer. Ze schopte het als enige vrouw ooit tot de top 10 van de ranking en zat in de belangrijkste toernooien tegenover alle toppers van vroeger en nu: Karpov, Kasparov, Anand en zelfs Carlsen.
Ondervertegenwoordigd
Een van de belangrijkste redenen waarom er geen vrouw in de top 100 staat, is dat er simpelweg veel minder vrouwen schaken.
"Nog geen 15% van alle spelers wereldwijd is vrouwelijk", zegt Wiebke Barbier, de vertegenwoordiger van de vrouwelijke schakers bij de Belgische Schaakbond.
"Statistisch gezien is het dus niet onlogisch dat er geen enkele vrouw in de top 100 staat. In België zijn van de circa 6000 schakers er 460 vrouwelijk. Dat is net geen 8%. Geen abnormaal cijfer, maar we worden er ook niet vrolijk van."
"Van de Belgische bond heb ik een klein budget gekregen om het schaken bij vrouwen te promoten. Zo heb ik onze beste schaaksters lessen laten volgen bij toptrainers en heb ik het Belgium's First Ladies Open georganiseerd, een klein toernooi specifiek voor vrouwen."
Heel veel meisjes haken af, omdat ze andere interesses krijgen.
De rol van de vrouw
Een ander pijnpunt dat de scheeftrekking in het schaken kan verklaren, is de historische ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Lange tijd werden immers andere dingen van vrouwen verwacht dan van mannen.
Bobby Fischer - die er wel vaker bedenkelijke meningen op nahield - zei ooit onomwonden dat vrouwen "vreselijke schakers zijn". "Ze zouden beter thuis blijven en wachten tot hun man is teruggekeerd."
Meer dan 50 jaar later is die genderkloof gelukkig fel verkleind, zij het niet in alle landen.
"Heel veel meisjes haken op een gegeven moment af, omdat ze andere interesses krijgen", vertelt de Nederlandse schaakster en YouTuber Anna-Maja Kazarian uit eigen ervaring.
Kazarian probeert, net als Barbier in België, meer vrouwen naar de sport van haar hart te lokken. "Met de Chess Queens willen we het schaken voor en bij vrouwen promoten. We proberen meisjes warm te maken voor de sport, maar hen ook te behouden."
Seksisme?
Volgens Kazarian haken veel vrouwelijke schakers af, omdat ze andere interesses hebben. Maar vaak luidt het ook dat de overwegend mannelijke schaakwereld geen aangename omgeving is om als vrouw in door te groeien.
"Zelf heb ik nooit vrouwonvriendelijke ervaringen meegemaakt", zegt Kazarian. "Maar het is natuurlijk wel zo dat er naar je gekeken wordt. Je valt op. Hopelijk in de toekomst steeds minder, omdat er meer vrouwen aan het schaken zijn."
Zowel Kazarian als Barbier hoopt dan ook dat de scheefgroei tussen mannen en vrouwen in het schaken geleidelijk aan zal verdwijnen. Dankzij de steeds kleiner wordende genderkloof, maar ook dankzij initiatieven zoals die van Barbier in België en Kazarian in Nederland.
De eerste tekenen van zo'n omwenteling zijn misschien zelfs al zichtbaar. De voorbije maanden maakte Sivanandan Bodhana uit Engeland veel indruk in enkele kleinere toernooien. Bodhana begon pas sinds de lockdown met schaken en heeft nu al verschillende grootmeesters op de knieën gekregen.
Sivanandan Bodhana is 8 jaar.
