Zelfs tussen de bommen moet en zal de bal rollen. In Oekraïne herstart een half jaar na de Russische invasie de nationale voetbalcompetitie. Met regels rond schuilkelders en een pak minder sterren. Want ondanks alle liefdadigheid kwam ook het lelijkste uit het wereldje naar boven.
“Het wordt een surreële ervaring. Vergelijkbaar met wedstrijden tijdens de coronaperiode, maar dan met de dreiging van raketaanvallen erbovenop. Iedereen zal toch op zijn hoede zijn.”
Aan het woord is voetbaljournalist Andrew Todos, wandelend tussen verlaten Russische tanks in de hoofdstraat van Kiev. “Het is niet de parade zoals ze het zich hadden voorgesteld”, grijnst hij.
De setting is symbolisch voor het feit dat het gewone leven doorkabbelt in veel delen van Oekraïne. Straks nog net iets meer. Zes maanden na de invasie van Rusland hervat het profvoetbal in het getroffen land. Stipt op de middag staat Sjachtar Donetsk - Metalist 1925 als openingsaffiche geprogrammeerd.
Todos trekt straks naar het stadion in Kiev en benadrukt: “Deze herstart is een teken van kracht. Onze soldaten vechten zodat hun landgenoten kunnen verdergaan met het normale leven. We zullen ons niet laten gijzelen door Rusland.”
Luchtsirenes en schuilkelders
Aan de harde realiteit valt bij momenten uiteraard wel niet te ontsnappen. De oorlog hangt straks als een ongewenste twaalfde man over de velden.
Nu alle matchen in het “veilige” westen van het land worden afgewerkt met Kiev, Lviv en Oezjhorod als vaste speellocaties. Nochtans lag eerst een tijdelijk verhuis naar het buitenland - met Polen als meest aangewezen optie - op tafel, maar enkele clubs stelden hun veto.
Onder meer FC Kryvbas, de ploeg uit de thuisstad van president Zelenski, weigerde pertinent. “Hoe zouden de voetbalclubs onze soldaten en vrijwilligers nog in de ogen kunnen kijken, als we vluchten?”, klonk het vurige betoog.
Bijgevolg besliste men om in Oekraïne te blijven en de veiligheid te garanderen door enkele speciale veiligheidsprotocollen.
Zo zijn toeschouwers verboden. En als de luchtsirene loeit, wordt de partij meteen stilgelegd. Iedereen haast zich dan zo snel mogelijk naar de verplichte schuilkelder, die maximaal op 500 meter afstand mag liggen. De ref bepaalt na overleg met de ordediensten wanneer er verder gespeeld kan worden.
Littekens
Maar dát er gespeeld zal worden, staat dus vast. In totaal beginnen er straks 16 eersteklassers aan het bijzondere seizoen in de Premjer Liha. Normaal waren dat er twee meer, maar sommige teams konden de littekens van de oorlog onmogelijk uitwissen.
Een van hen is FK Marioepol, club uit de gelijknamige havenstad waar de Russen een bloedbad aanrichtten. Van het voetbalstadion blijft niks meer over. Alle spelers zijn intussen verkocht of gevlucht en veel clubmedewerkers lukte dat zelfs niet. Zij sneuvelden in het verweer.
Ook voormalig vicekampioen Desna Tsjernihiv, grenzend aan Wit-Rusland, bleef niet gespaard. Herkent u nog tribunes en een grasmat in de gebombardeerde vlakte?
“De federatie beloofde wel dat de clubs altijd mogen terugkeren als ze er klaar voor zijn”, aldus Todos, die vreest dat er misschien nog ploegen het seizoen niet zullen uitdoen. “Sommige teams hadden het voor de oorlog al moeilijk. Dat is er niet beter op geworden…”
Bestolen door topclubs
De hardheid van de voetbalwereld hielp evenmin.
Integendeel.
Oké, sommige clubs schoten Oekraïense ploegen te hulp met materiaal of een inzamelactie via benefietmatchen. Maar andere zagen er dan weer een opportuniteit in om koopjes te doen.
Dat zit zo: de FIFA voerde door de oorlogssituatie een speciale regel in voor spelerscontracten. Buitenlanders kunnen tot de zomer van 2023 hun overeenkomst bij een Oekraïense club tijdelijk opschorten.
Iedereen toonde begrip voor het idee dat levens en carrières van spelers niet gegijzeld mochten worden in een oorlog. Alleen hadden Oekraïense clubs wel verwacht dat geïnteresseerde overnemers zouden onderhandelen over een eerlijke transfersom.
Net dat gebeurde in veel gevallen niet.
Makelaars zeggen tegen clubs dat ze Sjachtar niet moeten betalen, omdat spelers toch gratis opgepikt kunnen worden.
Vooral landskampioen Sjachtjar Donetsk voelde de gevolgen. Europese topclubs maakten van de uitzondering gebruik om sterspelers gratis te “huren”. Goed wetende dat velen onder hen toch over een aflopend contract beschikten… en dus volgend jaar definitief voor niks kunnen worden vastgelegd.
Het zette Sjachtjar in een miserabele onderhandelingspositie. Bij schrijverscollectief The Athletic deelde CEO Sergei Palkin bijvoorbeeld het verhaal van Manor Solomon.
De club onderhandelde al weken met het Engelse Fulham over een transfer van de talentvolle winger uit Israël. Volgens Palkin was er ook een akkoord over een deal van 7,5 miljoen euro.
Tot de FIFA zijn noodwet invoegde en Solomon gratis vertrok. Ook Lyon profiteerde door Tete op dezelfde manier binnen te halen. Voor topspits Fernando ontving Sjachtar nog een aalmoes van 6 miljoen euro van RB Salzburg - ver onder de marktprijs.
“Makelaars bestelen ons”, foeterde Palkin. “Ze zeggen tegen clubs dat ze Sjachtar niet hoeven te betalen, omdat spelers toch gratis opgepikt kunnen worden. Je kunt het niet verzinnen wat er allemaal gebeurt.”
De Oekraïense landskampioen schat dat het door de regel een totaalbedrag van 50 miljoen euro misliep - een som die ze nu terugeisen van de FIFA. Belangrijke kanttekening: op basis van overmacht hadden alle spelers wel zélf hun contract kunnen ontbinden.
Dan was Sjachtar helemáál met lege handen achtergebleven.
Unieke gebeurtenis
Sowieso start er straks een nieuw tijdperk in de Oekraïense competitie, dat blauw-geler zal kleuren dan ooit. Van de 98 buitenlanders blijven er dit seizoen amper nog de helft over.
Een tiental onverschrokken Brazilianen, drie onbekende Nederlanders en de Burkinese spits Lassina Traoré (ex-Ajax) als grootste vedette.
“Wie is gebleven, begrijpt de risico’s”, vertelt Todos. “Anders waren ze al lang met de noorderzon vertrokken.”
Heel veel Oekraïners keerden uit vaderlandsliefde zelfs terug naar hun heimat. Zoals Bogdan Mychajlytsjenko, die Anderlecht inruilde voor Sjachtar. Ook trainer Joeri Vernidoeb - ongeveer een jaar geleden nog triomferend met Sheriff tegen Real Madrid - twijfelde geen moment om FC Kryvbas te coachen.
Goed beseffend dat ze straks onderdeel zijn van een bijzondere gebeurtenis.
“Want dit is een uniek initiatief in de wereldgeschiedenis”, verzekerde bondsvoorzitter Andriy Pavelko. “Voetbal tegen oorlog, voetbal in naam van de vrede.”
