Nooit was de kritiek van tevoren zó oorverdovend luid. Over exact één jaar start in Qatar het meest omstreden en atypische WK voetbal ooit. Een hoogmis die al op voorhand verbrand is door een inferno aan problemen. Welke broeihaarden zijn 365 dagen voor de openingswedstrijd al geblust?
Ongeacht de erfenis zal de tol altijd groter zijn.
Het WK in Qatar gaat nog voor de aftrap de geschiedenis in als het meest bekritiseerde van allemaal. Bovenal doordat de hypermoderne stadions en andere faciliteiten verrezen zonder veel rekening te houden met de mensenrechten.
De schokgolf was het grootst toen The Guardian begin 2021 onthulde dat er in Qatar al minimaal 6.500 gastarbeiders - het aantal ligt wellicht nog veel hoger - overleden zijn sinds de toewijzing van het WK 11 jaar eerder.
Velen onder hen konden gelinkt worden aan de bouw van de WK-voorzieningen. De Internationale Arbeidsorganisatie (ILO), onderdeel van de Verenigde Naties, deed dat deze week voor het eerst in concrete cijfers. In 2020 alleen vielen 50 doden op de werven van WK-projecten, 506 anderen geraakten zwaargewond.
Voetballen in Qatar is voetballen op een massagraf van arbeiders.
Velen bezweken aan een hartaanval door urenlang te werken in de extreme hitte. Of kwamen om het leven na een val door een gebrek aan veiligheidsmaatregelen. Een ander significant deel pleegde zelfmoord.
Het rapport van The Guardian maakte heel wat los in de wereld - en schudde gelukkig ook Qatar wakker. Er kwamen nieuwe wetten die het Kafalasysteem (arbeiders zijn daarin gebonden aan hun werkgever) afschaften. Daarnaast kwam er een minimumloon van ongeveer 230 euro en moeten arbeiders degelijk gehuisvest en gevoed worden.
Volgens een statement van Amnesty International deze week is er al beterschap, maar worden de nieuwe wetten in de praktijk nog onvoldoende toegepast. "De overheid moet meer controleren", klinkt het.
Een ander zorgenpunt op vlak van mensenrechten is de situatie in Qatar rond andersgeaardheid. Homoseksualiteit is illegaal in de Golfstaat. De organisatie van het WK beloofde al dat het tolerantie en inclusie zal promoten.
Regenboogvlaggen zijn sowieso niet verboden.
Conclusie: Voorzichtige pogingen om brand te blussen, maar schade al te groot.
Onthutsende rapporten, schrijnende getuigenissen en keiharde feiten. Naarmate de donkere kant van het WK opdoemde, groeide ook de kritiek.
Tot de vraag van één miljoen op tafel kwam: waarom geen boycot?
Vooral de Scandinavische landen schermden met die radicale beslissing. Noorwegen op kop. Daar vroegen een handvol clubs om een boycot van het WK. Het kwam zelfs tot een formele stemming bij de voetbalbond, maar slechts 121 van de 489 afgevaardigden stemden voor.
De Zweedse bond annuleerde dan weer een gepland trainingskamp in Qatar, Fins international Tim Sparv schreef in een straffe monoloog dat “iedereen te laat wakker is geworden”.
Andere landen hielden het bij voorzichtige statements. Onder meer Duitsland, Nederland en de Rode Duivels kwamen in T-shirts met slogans het veld op voor wedstrijden.
Voor ons land was een boycot evenwel nooit een optie. “Dat is niet de juiste oplossing", zei CEO Peter Bossaert van de Belgische bond eerder al. "We willen het voetbal als hefboom gebruiken om verandering mogelijk te maken.” De KBVB richtte ook een informatie- en overlegplatform op over Qatar.
Maar tot een boycot zal het dus niet komen. Die had er tien jaar eerder moeten komen na de toekenning, beseft iedereen. Nu is het te laat.
Conclusie: Brand lijkt geblust.
Opvallende primeur voor Qatar.
Het is het eerste gastland waarvan nog vóór de start van het WK bewezen is dat het de organisatie verkreeg door omkoping. De Amerikaanse justitie legde vorig jaar namelijk bloot dat twee bondsvoorzitters steekpenningen kregen in ruil voor een stem op Qatar.
Van de 22 FIFA-bestuursleden die in 2010 over de toewijzing beslisten, zijn er ondertussen 16 veroordeeld of beschuldigd van corruptie. Onder hen ook Sepp Blatter. De voormalige voorzitter van de Wereldvoetbalbond ontkende steeds dat er sprake was van steekpenningen, maar sprak over een “politieke interventie”.
Het stond namelijk in de sterren geschreven dat het WK van 2022 eigenlijk naar de Verenigde Staten zou gaan. Een symbolische toekenning, want op dezelfde dag zou Rusland de editie van 2018 krijgen. Een “Handdruk van de Vrede” tussen de twee wereldmachten.
Het liep dus anders. Naar verluidt omdat de toenmalige Franse president Nicolas Sarkozy stevig lobbyde voor Qatar bij UEFA-voorzitter en landgenoot Michel Platini. Met de enorme handelsbelangen van zijn land in de oliestaat in het achterhoofd. Sarkozy is in een andere zaak ondertussen veroordeeld wegens corruptie.
Och ja, Qatar heeft de omkoping steeds ontkend.
Conclusie: Brand niet meer te blussen.
Vanaf de toewijzing was het één van de grootste zorgen.
Hoe speel je een WK in een land waar de zomertemperaturen soms oplopen tot meer dan 50 graden? Inspanningsfysiologen noemden het complete waanzin.
Er moest dus gezocht worden naar een alternatief. De (zelfs voor Qatar) dure optie van artificiële wolken bleek onhaalbaar, dus kwam al snel de piste van een winter-WK op tafel.
Dik tegen de zin van heel wat fans, die niks zagen in een voetbalhoogmis met de kerstboom in de living. Ook de Amerikaanse rechtenhouder keerde zich fel tegen het voorstel, omdat het WK dan zou samenvallen met de NFL.
De FIFA zette toch door en besliste in februari 2015 om het WK in november en december te laten doorgaan. Temperaturen schommelen dan gemiddeld tussen de 24 en 29 graden.
Bovendien zijn alle stadions uitgerust met airconditioning, zodat de thermometer voor spelers en fans nog verder kan worden teruggebracht.
Conclusie: Brand geblust.
De verschuiving van het WK loste het probleem van de FIFA op, maar creëerde wel een ander voor het clubvoetbal. In de maanden november en december zijn alle nationale en internationale competities namelijk volop aan de gang.
De kalendermakers van diverse landen vloek(t)en luidop. Het betekent ook dat alle deelnemende landen amper één week voorbereidingstijd zullen hebben op het WK.
Grote dupe zijn de spelers. Klaagde Thibaut Courtois recent de overvolle voetbalkalender aan? Volgend seizoen zal het alleen maar nog erger worden.
Veel competities - ook de Belgische - zullen tot het laatste moment doorvoetballen. En ook na het WK wordt bijna overal weer razendsnel hervat. Zo herbegint de Premier League amper 8 dagen na de WK-finale.
Conclusie: Brand niet meer te blussen.
Geen voetbal zonder bier voor velen.
Laat dat in Qatar net geen vertrouwd zicht zijn - het is één van de vele cultuurverschillen. In de oliestaat is alcoholgebruik in het openbaar verboden, dronkenschap zelfs een misdrijf. Alcoholische consumpties zijn dan ook alleen te verkrijgen in erkende horecazaken… aan gemiddeld 10 euro voor een halve liter bier.
Bij heel wat fans breekt het angstzweet al uit.
Een definitieve beslissing moet nog genomen worden, maar de verwachting is dat er tijdens het WK wel alcohol beschikbaar zal zijn aan betaalbare prijzen. Dat was tijdens het WK voor Clubs in 2019 ook al het geval in de fandorpen.
Maar wat als dat tot amok leidt?
De organisatie hoopt dat het publiek zijn gedrag zal aanpassen en matigen. Omgekeerd krijgen Qatarese ordediensten al geruime tijd opleidingen van Europese collega’s om vertrouwd te geraken met voor hen ongewoon gedrag.
“We moeten de cultuurkloof overbruggen”, klinkt het. Maar het mag duidelijk zijn dat een polonaise van dronken fans in een moskee niet geapprecieerd zal worden.
Voor westerlingen is het daarnaast aangeraden om zich “bescheiden” te kleden, met bedekte knieën en schouders.
Conclusie: Brand bijna geblust.
Voor één keer geen zorgen om de stadions. In tegenstelling tot Zuid-Afrika, Brazilië en Rusland ligt de bouw van zeven gloednieuwe arena’s compleet op schema in Qatar.Wel een probleem dat al lang sluimert: het tekort aan accommodaties voor fans.
U moet weten dat de organisatie op ongeveer 1,3 miljoen supporters van overal ter wereld rekent. Daartegenover staat dat de dienst toerisme verwacht om in totaal maar 130.000 kamers te kunnen aanbieden.
Minder dan de helft daarvan (50.000) zijn in hotels, waarvan een flink deel al gereserveerd door ploegen en de vips van de FIFA. Qatar wil namelijk vermijden dat er monstertorens opgetrokken worden die na het WK leeg zullen blijven.
Er wordt wel aan alternatieven gewerkt. Zoals het Madinatna-complex waar 27.000 fans appartementen zullen kunnen delen. Exclusief idyllisch zicht, want rond het “mini-dorp” ligt een autostrade met 18 rijvakken en 25 kilometer woestijn.
Daarnaast zal er verbleven kunnen worden in twee gigantische cruiseschepen met samen 4.000 cabines. Momenteel nog een denkpiste zijn nomadententjes in de woestijn. Over de concrete uitwerking wordt nog nagedacht, omdat sanitair en voedsel een obstakel vormen. De organisatie probeert de lokale bevolking ook te overtuigen om fans te verwelkomen in hun woning, maar daarvoor is weinig animo in het conservatieve land.
Nog dit: het organiserend comité zal de verhuur van accommodaties voor zijn rekening nemen. Het wil zo vermijden dat een woekerprijzen gevraagd worden, maar reken toch op kamerprijzen van ruim 100 euro per nacht tijdens het WK.
Conclusie: Brand aan het blussen.