Ook al doet Jean-Marc Bosman niet overal meer een belletje rinkelen, de procedure van de ex-voetballer 25 jaar geleden bij het Europees Hof van Justitie heeft het hedendaagse voetballandschap mee gekleurd. Sporteconoom Thomas Peeters staat stil bij de gevolgen. Wie zijn de winnaars en verliezers geworden?
1) Hoe was de situatie in het voetbal voor het arrest van 1995?
Sporteconoom Thomas Peeters: "Spelers die einde contract waren bij hun club, hadden geen vrijheid. De licentie van een speler kon bij zijn club blijven."
"Jean-Marc Bosman was destijds einde contract en wilde naar een andere club, maar hij werd niet vrijgegeven. Hij kon zijn beroep niet meer uitoefenen. Hij werd niet meer betaald en kon niet meer naar een andere club gaan om daar betaald te worden."
"Dat was een serieuze beperking van de vrijheid om je beroep uit te oefenen. Die beperking is er vandaag niet, maar de spelers hebben nog altijd niet echt de volledige vrijheid."
"Als u en ik als werknemer willen opstappen, dan geven we een opzegtermijn en kunnen we na een poosje vertrekken. Dat kunnen spelers niet."
2) Wat waren de voornaamste veranderingen in het voetbal na het arrest?
"De spelers van wie het contract afliep, konden hun clubs geen transfersom meer opleveren. Dat heeft in zekere zin gezorgd voor een verschuiving van de onderhandelingsmacht van de clubs naar de spelers."
"Op langere termijn is het belangrijk geweest dat de restrictie op het aantal buitenlandse spelers bij een club is weggegaan."
"In die landen waar het tv-geld de voorbije decennia enorm is toegenomen, hebben clubs de kans gekregen om dat tv-geld aan te wenden om spelers weg te halen uit landen die qua tv-inkomsten niet hebben kunnen volgen. België behoort tot die laatste categorie."
"Zo heeft de Premier League zijn dominantie te danken aan de rekrutering van spelers in de hele wereld. Dat maakt hun product aantrekkelijker, wat hun tv-geld dan weer ten goede komt. En zo krijg je een vicieuze cirkel die minder van toepassing is in de kleine landen."
Door het arrest is de onderhandelingsmacht verschoven van de clubs naar de spelers en ook de beperking op het aantal buitenlandse spelers bij een club is weggevallen.
3) Hebben vooral de kleinere clubs en landen dan een slechte zaak gedaan?
"Niet volledig: in zekere zin zijn de huidige Rode Duivels ook zo goed omdat ze zich elke week kunnen meten met de beste spelers in de wereld in de belangrijkste competities."
"Dat scherpt hun talent aan en de huidige prestaties zouden misschien niet mogelijk geweest zijn als ze op hun 20e niet al op topniveau konden acteren."
"Als ze in de Belgische competitie gebleven zouden zijn, dan zouden ze vastgezeten hebben in dit kader."
4) Hebben de clubs het arrest vrij snel weer in hun voordeel omgedraaid?
"Deels wel, ja. Het nieuwe transfersysteem houdt nog steeds in dat clubs voor spelers die nog onder contract liggen nog altijd serieuze bedragen kunnen vragen. Dat zijn sommen die niet noodzakelijk in verhouding staan tot wat een speler verdient."
"Stel: je hebt nog een contract van 6 maanden met een loon van 500.000 euro. Voor zo'n speler wordt vlot 10 miljoen euro neergeteld. Daar heeft het arrest niets aan veranderd. Het systeem is gerecycleerd, maar is via een achterdeur weer binnengekomen."
5) De makelaars hebben meer macht en verdienen veel geld: zijn zij dan de grote winnaars?
"Ik aarzel om dat gegeven volledig toe te schrijven aan het arrest. De makelaars hebben een opmars gemaakt, maar spelers zijn ook gewoon meer geëmancipeerd en laten zich vertegenwoordigen, terwijl ze vroeger minder mondig waren."
"Ik denk dat dat zonder het arrest ook gebeurd zou zijn. Door de toename van de inkomsten - clubs zijn nu 10 keer rijker dan in de periode van het arrest - is het voor makelaars interessant geworden om zich te moeien. Bij lagere inkomsten viel er voor makelaars niet veel te verdienen."
6) Heeft het arrest ook (onverwachte) perverse gevolgen gehad?
"Bij ons wilden sommige clubs hun jeugdopleiding vergeten, want ze konden die spelers toch niet meer doorverkopen. Dat is op termijn wel veranderd, want clubs worden nu beloond voor hun investeringen in de jeugd. De meeste clubs hebben die jongeren ook nodig om hun boekhouding te doen kloppen."
"De perverse effecten van in het begin zijn wat verdwenen, maar ik vind het zelf geen goed gevolg dat er nu heel jonge spelers worden getransfereerd."
"Jongens van 15 of 16 jaar trekken naar het buitenland en hun ouders worden daar bij betrokken. Dat is geen goede evolutie. Veel jongeren mislukken, blijven onder de radar, maar zij hebben veel opgegeven en dat resulteert uiteindelijk in een carrière in een lagere afdeling. Dan is het sop de kool niet waard."
7) Kan een nieuw arrest het voetballandschap nog eens op zijn kop zetten?
"De spelersvakbond FIFPro heeft enkele jaren geleden nog een klacht ingediend tegen het huidige systeem, maar die is toen afgesloten."
"Het is niet ondenkbaar dat er nog eens een klacht wordt gelanceerd. De Europese Commissie zou daar dan zeker naar kijken en de UEFA en FIFA zullen zich dan niet meer laten verrassen."
"Nu zouden ze met de Commissie overleggen om te vermijden dat het systeem illegaal wordt verklaard."
"Een schok zoals met Bosman zullen we niet meer krijgen, maar aanpassingen na klachten zijn zeker mogelijk."
"Dan denk ik aan het vermijden van transfers op zeer jonge leeftijd, het correct uitbetalen van spelers, de proportionaliteit (een transfersom van 20 miljoen euro als je nog maar een contract hebt van 6 maanden),..."
