14 om te zien: De eigenzinnige keek op het EK van Filip Joos

De enige still van deze reeks - een niet bewegend beeld, uit eerbied voor dat hart dat stilstond - en waarvoor dat van miljoenen mensen over het continent hevig bonsde.

De bewerking van de klassieker van Ovidius én Vergilius, anno 2021. Denen die, anders dan Orpheus naar zijn geliefde Eurydice, niet omkijken naar hun ploegmaat die voor zijn leven vecht. En Eriksen die uit de onderwereld wordt teruggehaald.

Wij die er met z’n allen live getuige van zijn. Ook dat is 2021. Ook daar wierpen de Denen een dam tegen op. Tegen voyeurisme, tegen camera’s overal - tegelijk heeft Christian Eriksen zijn leven aan onze moderne tijden te danken. En verdient hij eeuwig respect dat hij de invitatie voor de FIFA om de finale bij te wonen naast zich neer legde. Je hoeft geen sandwichman van je eigen doodsangst te zijn.

Raheem Sterling pakte uit met de meest dramatische terugspeelbal van het toernooi. Engeland-Duitsland, een van de wedstrijden die echt het moederschap aller voetbaloorlogen mogen opeisen.

Sterling is de held van de natie, heeft net gescoord. Licht in het hoofd en zwaar in de voet begaat hij de blunder van zijn EK. Hij zinkt op de knieën, en bidt. Een schietgebed. Of neen, een niet-schietgebed. Müller trapt toch. Maar mikt naast. En zinkt op zijn beurt op de knieën.

Daar dwong Engeland Duitsland tot een knieval. Dankzij het oog van deze cameraman vergeef ik alle regisseurs van alle 51 wedstrijden de oeverloze shots van supporters die zichzelf op het reuzenscherm herkenden en door het dolle heen geraakten van die 3 seconds of fame.

Zo ziet onfeilbaarheid eruit. Zet Jorginho op de poolkappen, en die stoppen met smelten. IJziger is nog niemand geweest vanop de stip, of het moest Panenka zijn. Laten we deze variant maar naar Jorginho noemen - Bruno Fernandes kan die eer na zijn versjteerde EK niet meer opeisen.

Het hupje, de blik, de streling van de bal, want tegen een object waarmee je een innige liefdesrelatie onderhoudt, trap je niet. De perfectie. En Spanje - het land dat die perfectie het dichtst benaderde, verliet het toernooi.

(Dat Jorginho in de finale wél miste? Klopt. Nooit beweerd dat dit geen vluchtige tijden zijn.)

L’arrogance, messieurs dames! Mogen we alles aan dat doelpunt van Paul Pogba tegen Zwitserland prachtig vinden? Ervoor én erna? Dus ook de viering? Pogba richtte een standbeeld voor zichzelf op. So what? Hij speelde fantastisch, domineerde met jaloersmakende flair. 

Frankrijk reeg tegen de Zwitsers de twintig mooiste minuten van het EK aan elkaar. En verloor een wedstrijd die het op zak had. Tegen niet versagende Zwitsers. Voetbal op zijn best: een gekmakende roetsjbaan tussen bovengrens en ondergrens, allebei met de Franse slag geperforeerd. 

Pogba kreeg nadien de schuld van de aansluitingstreffer; dat hij een rotkaats van Benzema te verwerken kreeg, zag niemand meer. Want hij had gezondigd tegen de hoofdzonde der hoofdzondes: arrogantie. 

Dat verwijt komt dan van mensen die hun dagelijkse selfie op sociale media posten - zelden een kunstwerk. Pogba schonk ons wel een oeuvre d’art. En kunstenaars, dat is bekend, maken niet alleen sculpturen, af en toe krijgen ze er ook een. Vaak postuum. Alle begrip dat Paul Pogba zo lang niet wilde wachten.

Ooit zaaiden ze samen paniek in de spits van Sampdoria. Mancini de denker, Vialli de doener. De fantasista en de bomber. Mancini wat fragieler, Vialli een uit natuursteen gehouwen bonk. Mancini gekweld, vechtend tegen de  scheppingsdrang, Vialli losser in het hoofd. De tien en de negen, een wereld van verschil.

Hun taboe was Wembley: daar schoot Ronald Koeman op een meidag in 1992 een Genuese droom aan diggelen. Geen taboe: de ziekte die Vialli overviel. Chemo vernielt veel, in een lichaam, vraagt alles en meer van een mens. Maar de chemie tussen de twee vrienden bleef intact.

Deze omhelzing liet geen Italiaan onberoerd, verenigde het land, er was geen hak, tip of schacht, er was alleen maar Laars. Italië won ook dankzij zijn bank. Zelden zoveel mannen uit een stuk naast elkaar gezien. Oriali, De Rossi, Lombardo, Salsano. En die negentien: want je moet ze optellen, ze zijn meer dan ooit onlosmakelijk met elkaar verbonden. 

Ja, er waren die Hongaren, en ja, er was dat gesteggel over de regenboogkleuren van het stadion van Bayern München - de mooiste stadions hebben geen naar believen in te kleuren led-schelp om zich heen, doch dit geheel terzijde.

Maar dit was de beste actie tegen racisme van het hele toernooi, zoveel effectiever dan welk zorgvuldig uitgekiend statement ook. Arnautovic scoort, slingert Alijovski gore dingen naar het hoofd. En Alaba komt tussenbeide. Stante pede. Snoert zijn spits de mond.

Bijna zou je zeggen: knijpt het racisme uit dat domme hoofd. Maar neen, dat gaat niet. Die kanker is met geen chemo te verslaan. Ook niet met hashtags overigens. Enkel met opvoeding en voorbeelden. Een werk van lange adem. Alaba begon eraan. En dat was adembenemend - niet alleen voor Arnautovic, maar ook voor ons.

Ja, Cristiano Ronaldo heeft in zijn leven al reclame gemaakt voor ergere dingen dan een veel te veel suikerklontjes bevattende frisdrank. Dus natuurlijk kan hij geslachtofferd worden op het altaar der inconsequentie - de inquisitie heeft deze dagen een internetverbinding en ha(c)kt er vrolijk op los. 

Toch hebben veel ouders gedaan wat ik deed: dit filmpje doorgestuurd naar hun kinderen. De grote Drooglegging zal er wel niet van komen, maar met dit ene beeld was zijn EK al geslaagd. 

Hij is topschutter, ja, maar dit EK toonde toch vooral aan dat ook CR7 de strijd tegen de tijd niet zal winnen - dat is geen oneer, alleen maar logisch. Hij heeft er weer een record bij. En toch ruist er iets in het struikgewas: slechts drie doelpunten in de knock-outfase van landentoernooien. Het is wat magertjes - wel gespierd mager, dat spreekt.

Er was altijd nog een kleine maar, bij Pedri. In de vier wedstrijden van Barcelona tegen Real en Atletico dit seizoen speelde hij matig tot zwak. Stak hij er allerminst bovenuit. Toen kwam het EK - gelukkig in 2021, in de reguliere kadans, een jaar geleden, hadden we hem gemist.

Pedri nam Spanje bij de hand. Hij heerste met een gemak waar geen despoot zich ooit heeft op kunnen beroepen. Zonder stoottroepen, enkel met gelijkgezinden. Spanje leek wel een sekte. Er was geen maar.

Of nee, er was er wel een, maar niet bij Pedri. De maar zat in de gerateerde controle van Oyarzabál. Dat niemand durft te zeggen dat Pedri goed is, maar niet scoorde en geen assist gaf. Die assist was er. Niks te maren, de mare is verspreid: een groot voetballer is waarlijk opgestaan.

Je moet goed kijken, maar hij staat wel degelijk aan de zijlijn in München: Christian Benteke. In minuut zesennegentig van de wedstrijd tegen Italië wilde Roberto Martinez er een extra spits bijduwen. 

Veel duidelijker kan de chaos in het hoofd van een bondscoach niet worden weergegeven. De keizer heeft geen kleren aan. Besluiteloosheid op het moment suprême: het is menselijk, velen van ons lijden eraan, maar het is dodelijk voor een coach. 

Dat smeekt om een evaluatie. Maar de scheiding der machten is een loos begrip op de voetbalbond. Martinez evalueert Martinez? Een grap én om te huilen. 

45 meter en 45 centimeter. Het deed denken aan de Olympische Spelen, aan kogelstoten of speerwerpen, malle mannetjes met een hoed die met een lint in de weer zijn om goud, zilver en brons van elkaar te scheiden.

Ik geloof die dubbele 45 niet, denk dat er iemand heeft afgerond - naar boven of naar onder, maakt niet uit - om ons geheugen terwille te zijn.

Patrick Schick deed iets prachtigs in Hampden Park. Een mooie spits, rank, hoofd rechtop, begaafde linker. Vermalen door een te hoog verwachtingspatroon bij zijn clubs, verbrand onder de Romeinse zon en in wat koelere Duitse oorden ook nog niet echt tot ontbolstering gekomen.

Dit doelpunt is zijn levensverzekering. Een paar Engelse clubs hebben likkebaardend toegekeken. 45,45 miljoen pond lijkt me een billijke prijs. Voor een goal die hij nooit meer maken zal.

Owngoals bij de vleet, op dit EK. Deze spande de kroon. De Slovaakse doelman Dubravka effende het pad voor de Spanjaarden, voegde zich bij een lange rij comedy keepers.

Voor eeuwig gebrandmerkt als vliegenvanger, te loodrecht onder zijn lat, soms is rechtlijnigheid een erreur, heel soms horreur. Fideel van Spanje dat ze er die dag nog vier maakten. Enfin, drie én een owngoal - pauvresse oblige.

Giorgio Chiellini kraakt in al zijn voegen, heeft knieën die zo naar het museum kunnen - al zal het een begaafde puzzelaar vragen om tot een deftig resultaat te komen met al die ontbrekende stukjes. Het lijf is poreus, maar het hoofd  springlevend.

Dat is de paradox: hij oogt robuust, zo weggelopen van de set van Brutti, sporchi e cattivi, maar onder die schedel huist een verfijnde geest, die van verdedigen een kunst maakt. Wij zien vooral wat er op de huid gebeurt - een tackle, studs die sporen nalaten op een kuit, het wapengekletter - maar deze fase toont het hersengeknetter, hoe Chiellini ook onderhuids verdedigt.

Compliciteit, dat is zijn recept. Hier annexeert hij Kevin De Bruyne, met een compliment. Waw, wat kan jij hard trappen. De Bruyne glimlacht. Verlegen haast. En Chiellini zit in zijn bloed. 

De voetbalsport in al haar gekte. Maguire en Pickford kunnen elkaars bloed wel drinken, Engeland heeft al na een minuut in de finale een corner weggegeven. Een vermijdbare hoekschop, Maguire is boos dat zijn doelman de pass niet dicteerde, weg van de doelmond, Pickford snapt niet dat Maguire niet meer vertrouwen in hem had. 

Dat net die fout luttele tellen later tot de explosie van vreugde zal leiden, bevroeden ze geen van beiden. De vleugelslag van de vlinder die elders op de wereld, honderd meter verder, een orkaan veroorzaakt. Alleen was het niet de laatste beslissende hoekschop van de wedstrijd. 

Luis Enrique. En Daniele De Rossi. Een coach en zijn oud-speler. Kijk naar die ogen. Veel mooier kan een ontmoeting niet zijn. Klopt, ze zijn zich bewust van de camera’s, anders zouden ze niet achter hun hand praten. Maar wat ze zeggen, is van geen belang. De ogen, die spreken.

Luis Enrique vocht tegen de scepsis van een heel land. En overwon. Met zijn ideeën - heerlijk dat hij slechts 24 spelers opriep, fenomenaal tegendraads, tegen het "hoe meer hoe beter"-adagium van al zijn collega’s in. Zijn stijfkoppigheid kan je ook gewoon loutering noemen.

Luis Enrique is het ergste overkomen wat een mens kan meemaken, de X op zijn arm is daar een stille getuige van. Geen naamloze X, neen, zijn overleden dochtertje heette Xana. Luis Enrique weet dat een gemiste penalty geen ramp is.

Toen hij na die fabuleuze halve finale verklaarde dat hij van de wedstrijd had genoten en Italië het allerbeste wenste, dat hij in de finale zelfs de eerste supporter van de Azzurri zou zijn, geloofden de Italianen hun oren niet.

Het valt niet uit te sluiten dat ergens op de zeven heuvels van Rome iemand bezig is een kapelletje te bouwen. Een schrijn met een X erin. En dat Daniele De Rossi daar dan wekelijks een kaarsje gaat branden.