Michel Wuyts over Luik 1969 en Van Schil-Merckx: "Toewijding van een gevoelsmens"

Die zondag werd de Grote Prijs Merckx gereden. Om de koppeltijdrit gezellig in te leiden reden de vrienden van Merckx ’s ochtends een toeristenrondje in de Brusselse rand. Met circa tweehonderd genodigden, onder wie Van Looy, Van Himst en Stassijns, trok een lange sliert fietsers een bontgekleurde lus door het groene landschap.

Het ochtenduur lag me niet. Ik kwam maar moeizaam op dreef. Na een uur dobberen zag ik identieke schakeringen van blauw in een formatie een eind voor me uit. Daar reden de ex-ploegmaats van Merckx, met centraal en goed beschut de allergrootste zelf. Ik sloot bij ze aan en nestelde me een poos in laatste positie. Dertig per uur, uit de wind, waar ik zat was het goed.

Tot me een gevoel van schaamte bekroop. Ik kon moeilijk blijven profiteren. Dus stak ik door en nam het vooraan vol goede wil van Jos Huysmans over. Ik beken: ik was trots dat ik Spruyt, Huysmans en Van Schil een hand toestak. Mijn beurt duurde welgeteld dertig seconden.

Na wat geroezemoes achter mijn rug, verscheen Van Schil naast me. Hij sprak op vriendelijke toon: "Vriend Michel, wilt u weer achteraan plaatsnemen? Het tempo bepalen is ons werk. Dat is altijd zo geweest en dat zal altijd zo blijven." Ik boog het hoofd, prevelde een sorry en liet me in nederigheid uitzakken. Kwam Vic wat later weer buurten: "Ge moet u dat niet aantrekken, he. Wij willen gewoon dat alles blijft zoals het was."

We waren toen in het jaar 2005. Vic Van Schil reed zijn laatste echte koers in dienst van Merckx in 1976. In dertig jaar waren de verhoudingen voor geen sikkepit veranderd. Merckx was heilig. Het systeem ook. Het was een kwestie van een onbreekbare band. De adoratie van de helpers voor hun dankbare kopman, de waardering van de kopman voor zijn mannen. Wat ik voelde overtrof de vriendschap. Het was wielerliefde, Merckx-liefde.

De renner Victor Van Schil kon een stukje klimmen. Dat werd zelfs opgemerkt in het buitenland. Antonin Magne, ex-Tourwinnaar en ploegleider bij Mercier, lijfde hem in. Niet om als neoprof zijn kans te gaan, wel om Raymond Poulidor te dienen.

De vriendelijke jongeman uit Nijlen deed dat met bravoure. Hij reed zich uit de naad voor de boerenzoon uit Limoges en werd dan nog 17e in de eindstand van de Tour. In '62 was dat. Het jaar waarin Poulidor niet tweede, maar derde werd. Vic diende Raymond met overgave vijf Touren op rij, won een rit in de Vuelta en de Brabantse Pijl en werd zeer gerespecteerd.

De jonge Merckx, die aan een nieuwe bewindsploeg bouwde, kende Vics onbaatzuchtigheid en lijfde hem in. Het sportieve huwelijk duurde negen jaar, het vriendschappelijke zo lang als een mensenleven duurt. In alle Touren die Merckx won, was Vic Van Schil zijn adjunct.

Vic was 37 toen hij het kamp Merckx verliet. Merckx zou later zeggen: "In 77 was ik met Van Schil en paar anderen mijn getrouwen kwijt. Het zou niet meer worden zoals het was."

Het loont de moeite de uitslag van Luik-Bastenaken-Luik van 1966 onder de loep te nemen. De midweekeditie werd toen gereden onder een loden zon. Hitte haalde het van warmte. Jacques Anquetil verloor minder vocht dan de doorsnee renner en hielp alle concurrenten naar de filistijnen. Hij schreef die 2e mei zijn enige monument op zijn erelijst.

De tweede eindigde op 4’53”. De moedige man haalde in een rechtstreekse van een uur nauwelijks het beeld. Het was Vic Van Schil. In het klauterwerk aan het slot reed hij na een koers van zeven uur Willy In ’t Ven en Walter Godefroot uit het wiel.

Op de 8e plaats liep ene Eddy Merckx binnen. De Brusselse Hagelander eindigde in een groepje met ook nog Bocklant en Swerts op 5’24" van Maître Jacques. Merckx zou later in die maand 21 worden. Een Milaan-Sanremo had hij toen al op zak. Zijn aantal overwinningen zou in een recordtempo een nooit geziene stapelhoogte bereiken. 

De editie van ’69 kan niet losgehaakt worden van de Waalse Pijl. Die werd twee dagen eerder, op 20 april, gereden. De omloop van die koers had niets vandoen met het hagedisklimmen op de Muur van Hoei. Het parcours in de regio Marcinelle was te vlak om typisch Waals genoemd te worden.

Merckx was favoriet. Dat was hij overal. Dus besloot neofiet Roger De Vlaeminck de hele dag aan zijn wiel te klitten. Als Merckx aanzette, snelde De Vlaeminck prompt naar hem toe. Zijn reactiesnelheid was die dag zijn enige verdienste. Winst leverde hem dat niet op. Jos Huysmans profiteerde van de tweedracht en won niet eens onverdiend. Merckx werd 5e, De Vlaeminck 6e.

Merckx, die een bloedhekel had aan een negatieve instelling, zei die avond: "Ze zullen verschieten in Luik-Bastenaken-Luik. Het zal gene zwans zijn." 

Zijn ploegmaats kregen bij de start strikte orders: "Niemand rijdt zonder ons weg." Op 140 kilometer van de streep trokken de Italiaan De Pra en de Nederlander Poortvliet op sluiptocht. Zaten aan hun wiel: de Faema’s Van Schil en Swerts. Ook Willy Bocklant sloot aan. Twee minuten reden ze weg. Ver maar niet onoverbrugbaar.

Op 100 kilometer van Luik – u leest het goed – reageerde Merckx op een versnelling van de Nederlander Steevens. Hij maalde die in versneld tempo fijn en stelde vast van de groten niemand wilde of kon volgen.

Dus trok hij met groot jolijt door, reed op de Côte de Wanne in één ruk naar de kopgroep en maande daar zijn Faema’s aan zich eens goed uit te leven.

De gevolgen waren desastreus. Op de Stockeu gingen Swerts en Van Schil zo hard dat alleen Bocklant nog een poging deed tot aanklampen. Stoere Willy begaf.

Wat verderop deed Merckx’ kompaan Swerts dat ook. De 4 kilometer lange Haute-Levée leverde een aandoenlijk beeld: Merckx met Van Schil met overgave vooraan, De Vlaeminck in de toestand van wrak in de diepe achtergrond, de schim die een fiere Gimondi had moeten zijn worstelend met de verre horizon.

Op 65 kilometer van de wielerbaan van Rocourt waren Merckx en zijn copain alleen. Van Schil deed dat voortreffelijk. Hij smeet voor het jongere idool al zijn krachten op de Waalse terroir. En toch voelde hij dat bij overnames van Merckx zijn knoken kraakten, zijn ribben barstten.

"Op 15 kilometer van den arrivée werd het plots zwart voor mijn ogen. Eddy zag dat natuurlijk. Hij moedigde me aan. ‘Kom Vic, bijt op uw tanden. Het moet in schoonheid eindigen. Als het te rap gaat, danroep je maar.’ Ik heb verschillende keren ‘ow, ow, Eddy’ geroepen."

Wat temporiseren kon. De twee lagen 8 minuten voor. Een kilometer voor Rocourt draaide Eddy zich om: "Vic, wat gaan we doen? Wie wint er?" Vic aarzelde geen seconde: "Eddy, jongen, wat een stomme vraag is dat nu? Als ge valt en ge breekt uw been, dan zal ik u voor mij uit over de streep dragen."

Op de piste speelde zich een aandoenlijk tafereel af. De twee omarmden elkaar en hielden hun hoofden tegeneen. Je zag voldoening en emotie in vier ogen. Ik was toen een kind van 12 en zag de beelden op de televisie van mijn bompa. Ik voelde de tranen opwellen die Eddy

en Vic net niet plengden.

Merckx won dat voorjaar na Parijs-Nice, Milaan-Sanremo en de Ronde zijn eerste Luik-Bastenaken-Luik. Ik zweer u, Vic Van Schil was daar blijer om dan Merckx zelf.

Voor het kleine verhaal: Roger De Vlaeminck werd die dag 22e. Op exact 10 minuten. 50 jaar later zou Merckx in een gesprek met wetstraatjournalist en wielerauteur Johny Vansevenant het volgende verklaren:

"Als Vic wilde winnen, dan mocht hij winnen. Normaal toch, als ge zo  lang tezamen zijt. Ik heb hem ook nog een bonus uit mijn eigen zak gegeven." Vansevenant nam dit verhaal uitgebreider op in zijn titanenwerk "69, het Jaar van Eddy Merckx".

Boven op de Côte de Stockeu staat de Stèle Eddy Merckx. Rechts van de weg, vlak voor de bocht naar de afdaling. De buste van Eddy wordt erop afgebeeld in een bas-reliëf. Op een wandplaat staan de grootste van zijn 525 overwinningen vermeld.

Ik was aanwezig bij de onthulling, op 17 april 1993. Ik vroeg Eddy: "Stel een groepje fietsers komt hier over dertig jaar aan. Wat doen ze dan?" Waarop hij: "Ik zou het niet weten, maar ik hoop wel dat ik er nog bij ben."

Met Vic Van Schil wandelde ik een stukje de helling af en vroeg hem wat hij voelde: "Een onvergetelijke emotie. Het pakt mij nog meer dan toen." Waarop hij de tranen niet meer ophield en met zijn zakdoek de ogen droog veegde.

In al die jaren na de carrière bleek Vic Van Schil de grote organisator, de motivator van de Merckx-vrienden. Vic zorgde voor een prettige stemming. Hij belde de leden op, vertelde sterke verhalen, zong een liedje en verzamelde aan het eind van etentjes de fooien voor het zaalpersoneel.

Merckx drong zich daarbij helemaal niet op. Hij wist dat Vic dat graag en enthousiast deed. Vic was altijd vrolijk. Ik hoorde hem nooit een onvertogen woord zeggen. 

Vandaar wellicht dat weinigen binnenin zijn stille leed zagen groeien. Op 30 september 2009 besloot hij het leven te verlaten. Hij zou op 21 december 70 geworden zijn.

Tijdens de rouwplechtigheid nam een aangeslagen Merckx het woord: "Jij alleen weet waarom je deze rit opgaf. Nochtans stond opgeven nooit in je woordenboek. Diep bedroefd nemen we afscheid. Je was een vriend uit de duizend: zeer actief, punctueel, attent, charmant en nog veel meer. Maat, we gaan u missen. Vaarwel, Vic."

Michel Wuyts

Noot: een aantal citaten van Merckx en Van Schil is overgenomen uit het boek "69, het Jaar van Eddy Merckx" van Johny Vansevenant.