We naderen het einde van onze olympische reeks voor studenten. We zongen eerder al de loftrompet over de sporters, maar vandaag openen we ons boek op een zwarte bladzijde. Want valsspelen en de Spelen zijn al eeuwenlang met elkaar verbonden.
Vuile trucs en omkoping in de Oudheid
Bedrog op de Olympische Spelen is van alle tijden. Letterlijk, want zelfs al in de Spelen van de Oudheid was het schering en inslag. We vertelden hier eerder al het verhaal over de Romeinse keizer Nero die het wagenrennen won, ook al haalde hij niet de finish. Maar dat was geen alleenstaand geval.
De 2 belangrijkste soorten bedrog in de Oudheid waren vuile trucs en omkoping. Een voorbeeld van zo'n vuile truc was bijvoorbeeld een worstelaar die probeerde de ogen uit te duwen van zijn tegenstander. Dit soort overtredingen werd doorgaans bestraft met stokslagen.
Wie zich schuldig maakte aan omkoping, waarbij je je tegenstander betaalde om zich expres te laten verliezen, kreeg meestal een zware boete. Met dat geld werden dan beelden gemaakt voor de oppergod Zeus, die meestal een waarschuwing bevatte aan toekomstige valsspelers.
Dankzij een lift op weg naar marathongoud
Ondanks de verheven idealen van stichter Pierre de Coubertin boden de moderne Olympische Spelen niet veel beterschap. Hoewel alle deelnemers in de beginjaren amateurs waren en dus geen geld verdienden aan hun sport, gingen sommigen toch ver in hun jacht op olympische roem.
Een frappant voorbeeld is dat van de Amerikaan Fred Lorz, deelnemer aan de marathon in 1904. Na 15 van de 42 kilometer stapte Lorz uit de race wegens vermoeidheid. Hij liftte terug naar het stadion om zijn kleren op te halen, maar toen hij het stadion binnenwandelde werd hij als triomfantelijke winnaar onthaald.
Lorz bekende pas later dat hij eigenlijk niet écht had gewonnen. Hij verklaarde nog dat hij een grap wou uithalen, maar werd toch levenslang geschorst.
Doping: van alle tijden en alle landen
Wie tegenwoordig aan valsspelers in de sport denkt, denkt meteen aan doping. Er wordt al lang met allerlei dubieuze middeltjes geëxperimenteerd om de sportieve prestaties te verbeteren. Zo was rattenvergif een tijdje populair.
Pas in 1968 waren er voor het eerst dopingtests op de Olympische Spelen. De Zweedse vijfkamper Hans-Gunnar Liljenwall had de bedenkelijke eer de eerste sporter te zijn die betrapt werd. Liljenwall moest zijn bronzen medaille afgeven toen bleek dat hij "een paar biertjes te veel had gedronken om de zenuwen te kalmeren".
Niet veel later zouden enkele landen het dopinggebruik gestructureerd aanpakken. Bekend is het verhaal van de Oost-Duitse atleten, die in de jaren 70 en 80 de sportwereld domineerde dankzij een uitgekiend staatsprogramma. Sport was immers een uitgelezen podium om de communistische idealen uit te dragen.
Maar niet alleen in communistische landen tierde het dopinggebruik welig. Ook in het Westen lustten ze er wel pap van. Vooral de sprinters uit de periode waren "opgepompt". Denken we maar aan het verhaal van de finale van de 100 meter in 1988. Ben Johnson versloeg zijn grote rivaal Carl Lewis in de finale (met een wereldrecord), maar hij testte niet veel later positief.
Met de jaren werd de strijd tegen de dopinggebruikers opgevoerd, maar ook nu nog zijn er nog altijd uitwassen. De Russische sporters dragen nog altijd de gevolgen van het gesjoemel van hun overheid tijdens (onder meer) de Spelen van Londen in 2012.
Seoel 1988: "opgepompte" Ben Johnson verslaat Carl Lewis
Enkele opmerkelijke verhalen over bedrog op de Spelen
Spaanse basketbalploeg verovert paralympisch goud met "validen"
Ook de Paralympische Spelen zijn niet vrij van bedrog. Het meest flagrante verhaal zagen we in Sydney 2000. Het Spaanse basketbalteam voor spelers met een mentale beperking veroverde het goud. Achteraf onthulde een van die spelers, een onderzoeksjournalist, dat het merendeel van de ploeg helemaal geen mentale beperking had. Spanje werd verplicht de gouden medailles in te leveren.
De wisseltruc van Puerto Rico
Op de Spelen van Los Angeles blesseerde de Puerto Ricaanse Madeline de Jesus bij het verspringen, waardoor ze niet meer kon deelnemen aan de kwalificaties van de 4x400 meter. Ze besloot dan maar haar identieke tweelingzus Margaret in haar plaats te laten lopen. Puerto Rico stootte door naar de finale, maar het bedrog kwam uit en de Puerto Ricaanse vrouwen trokken zich terug. Tegenwoordig is Madeline de Jesus turnleerkracht in... Brussel.
Amerikaanse bokser verliest goud door omgekochte jury
Niets of niemand leek bokser Roy Jones van het goud te kunnen houden op de Spelen van Seoel, in 1988. Zijn Koreaanse tegenstander in de finale, Park Si-Hun, was niet meer dan een veredelde boksbal. Verbijstering alom dan ook, toen de jury na de kamp de zege én dus de gouden medaille aan Park toewees.
Achteraf kwam aan het licht dat de juryleden voorafgaand aan het gevecht stevig in de watten hadden laten leggen door de organisatie om later in het voordeel van de Zuid-Koreaanse bokser te beslissen. Roy Jones zou later uitgroeien tot een van de beste boksers van de jaren 90, met 6 wereldtitels in 4 verschillende gewichtsklassen.
De schermer die punten scoorde zonder iemand te raken
De Rus Boris Onisjtsjenko was in de jaren 70 een van de beste vijfkampers ter wereld. De vijfkamp is een minder bekende discipline, waarbij de deelnemers elkaar bekampen in 5 uiteenlopende sporten. Een van die sporten is schermen.
In zijn jacht op goud was Onisjtsjenko zó ver gegaan dat hij een knopje in zijn degen had verborgen waarmee hij het elektronische toestel dat de score aangeeft, kon manipuleren. Toen bleek dat hij zijn tegenstander niet eens geraakt had, maar toch een treffer kreeg toegekend, kwam het bedrog aan het licht.