De GOAT vs de gamer: 6 vragen over het WK schaken beantwoord

Magnus Carlsen was pas 22 jaar toen hij in India wereldkampioen werd. Sindsdien heeft hij zijn titel al drie keer met succes verdedigd (tegen Anand, Karjakin en Caruana) waardoor hij al 8 jaar op zijn troon zit.

Hiermee is hij niet de langst regerende wereldkampioen (Lasker behield een eeuw geleden 27 jaar lang de titel), maar toch valt zijn naam steeds vaker als het over de GOAT (greatest of all time) van de schaaksport gaat.

Carlsen heeft dat onder meer te danken aan enkele records die hij de afgelopen jaren neerzette. Zo was hij 125 partijen na elkaar ongeslagen, meer dan 2 jaar lang. Bovendien behaalde hij de hoogste ELO-rating (het rankingsysteem in het schaken) uit de geschiedenis.

Veel schaakhistorici zetten Carlsen daarom op gelijke hoogte met de legendarische Rus Garry Kasparov. Maar een zege tegen Nepomnasjtsji zou van de Noor - nog altijd maar 30 jaar oud - de onbetwiste GOAT maken.

Jan Nepomnasjtsji mag het straks tegen Carlsen opnemen dankzij zijn overwinning in het Kandidatentoernooi. Hierin vechten 8 titelpretendenten onder elkaar uit wie tegen de regerende wereldkampioen mag uitkomen.

Voor Nepomnasjtsji was die zege zijn definitieve doorbraak. Bij de jeugd was de Rus de evenknie van Carlsen (hij hield hem onder meer van de wereldtitel bij de U12), maar daarna bleef hij wat hangen in de subtop.

Een mogelijke verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat "Nepo", zoals hij vaak wordt genoemd, zijn schaakbezigheden lange tijd combineerde met games. Zo was hij semiprofessioneel bezig met het strategiespel Dota en het kaartspel Hearthstone.

Uiteindelijk besefte Nepomnasjtsji, of FrostNova zoals gamers hem kenden, dat het niet langer mogelijk was om beide zaken te combineren en koos hij resoluut voor schaken. Het legde hem alvast geen windeieren.

Carlsen begint dan wel als favoriet aan de titelkamp, hij zal zeker op zijn hoede zijn. Nepomnasjtsji is een van de weinige spelers die een positieve balans heeft tegen de Noor. Van hun 11 ontmoetingen won hij er 4, speelde hij 6 keer gelijk en verloor hij er maar 1.

Het WK vindt dit jaar plaats in Dubai, in het zog van de wereldtentoonstelling die er momenteel plaatsvindt. Het podium is gebouwd in een van de  zalen van de expo. Toeschouwers worden toegelaten, maar een doorschijnende spiegel moet ervoor zorgen dat de schakers wel bekeken kunnen worden, maar niet gestoord.

De organisatie wil de spelers hiermee niet alleen behoeden van afleiding vanuit het publiek, maar wil ook vermijden dat iemand vanuit de zaal de schakers zou kunnen beïnvloeden of tips zou kunnen meegeven.

Een bekend voorbeeld zagen we in de WK-strijd tussen Karpov en Kortsjnoj in 1976. Karpov kreeg de volle steun van de KGB, omdat Kortsjnoj de Sovjet-Unie de rug had toegekeerd. 

Een van de vuile trucs die werden toegepast, was om de parapsycholoog Zoechar in de zaal te posteren. Die keek een hele match lang (en die duren vaak ettelijke uren) recht naar Kortsjnoj, in de hoop hem zo te "bezweren". Als tegenzet posteerde  Kortsjnoj enkele kleurrijke sekteleden in de zaal.

Rusland is en blijft de grootste schaaknatie ter wereld, maar toch wacht het al sinds 2007 (Kramnik) op een nieuwe wereldkampioen. Jan Nepomnasjtsji zou die opvolger kunnen worden, ware het niet dat alle Russische symbolen rondom dit WK ten strengste verboden zijn.

Zo zal er geen Russisch vlaggetje op de tafel staan of kleven (een traditie in het schaken), maar wel de vlag van schaakbond FIDE. De reden hiervoor is opmerkelijk: Nepomnasjtsji is het slachtoffer van de schorsing die Rusland opgelegd kreeg voor het jarenlang sjoemelen met dopingtests.

Schaken wordt niet meteen met doping in verband gebracht, maar het is wel een officiële "WADA-sport" en dus geldt de schorsing ook voor hen. Op grote toernooien, zoals WK's en Spelen, is Rusland niet welkom: geen vlaggen, geen volksliederen en geen andere symbolen.

Je zou het niet meteen verwachten, maar met schaken is heel veel geld te verdienen, zeker nu de sport populairder is dan ooit. Door de Netflix-serie The Queen's Gambit en dankzij de pandemie is het aantal schakers exponentieel gestegen. Zo was de esporter die het meest prijzengeld verdiende in 2020 Magnus Carlsen, die meer dan een half miljoen dollar vanachter zijn computer opstreek.

Het prijzengeld voor het WK is zelfs nog een stuk hoger. 2 miljoen euro mogen de twee onder elkaar verdelen: 60% voor de winnaar, 40% voor de verliezer. Niet slecht voor een klein maandje werk.

Hoewel vrouwen in theorie zich ook gewoon kunnen plaatsen voor het WK bij de mannen (Judit Polgar, de beste vrouwelijke schaakster uit de geschiedenis, nam ooit deel aan het Kandidatentoernooi) hebben ze een apart WK, dat net als het WK bij de mannen om de 2 jaar georganiseerd wordt.

De regerende wereldkampioene bij de vrouwen is de Chinese Ju Wenjun. In het najaar van 2022 zal ze haar titel verdedigen. Haar uitdaagster moet eerst nog het Kandidatentoernooi winnen.