Nederlands turnrapport klinkt hard: "Nog steeds grensoverschrijdend gedrag"

Onderzoeksbureau Verinorm stelde in opdracht van de Nederlandse gymnastiekbond (KNGU) vast dat het tegenwoordig minder gaat om fysiek of mentaal geweld, maar dat bijvoorbeeld het doortrainen met blessures nog voorkomt, met name in de top van het vrouwenturnen.

Net zoals in België lijkt er wel een groot verschil tussen nu en vroeger. Onder meer voormalig topturnsters benoemden tegenover de onderzoekers Marjan Olfers en Anton van Wijk een angstcultuur. Zij spraken over "het constant leven onder bedreiging van vernederen, beledigen, negatieve kritiek geven, voor de groep voor gek zetten, schreeuwen, manipuleren, intimideren, isoleren, uitschelden, dwang, chantage, controleren, dreiging, het doortrainen met blessures en het aanzetten tot ongezond gewichtsverlies."

De onderzoekers stellen dat het mogelijk is dat vooral slachtoffers hebben meegewerkt aan het onderzoek. "Maar dit laat onverlet dat de gerapporteerde misstanden ernstig zijn."

Onder huidige sporters is er volgens het rapport minder sprake van wantoestanden. Wel worden naast het "doortrainen met blessures" ook andere vormen van mentaal geweld genoemd, zoals het niet mogen geven van de eigen mening.

Ernstige vormen van grensoverschrijdend gedrag (fysiek geweld en verkrachting) worden vrijwel niet door de huidige sporters gerapporteerd.

Uit het onderzoek blijkt dat hoe hoger het sportniveau is, des te meer sporters grensoverschrijdend gedrag rapporteren. Het meest komt het voor bij de turners die op internationaal wedstrijdniveau actief zijn.

De disciplines waarin het meeste grensoverschrijdend gedrag wordt gerapporteerd, zijn vrouwenturnen, acrobatische en ritmische gymnastiek.

Het rapport noemt het machtsoverwicht van de trainer, de beslotenheid van de topsportcultuur, het op zeer jonge leeftijd selecteren en de vele trainingsuren als belangrijke risicofactoren.

De overtreders zijn meestal mannen, maar ook vrouwen maken zich er schuldig aan.

Uit het onderzoek komt naar voren dat een derde van de oud-sporters na grensoverschrijdend gedrag te hebben ondervonden geen actie heeft ondernomen. Zij misten vertrouwen dat instanties als de KNGU of het Nederlands Olympisch Comité (NOC*NSF) er iets mee zouden doen. Naar hun mening zijn eerdere schandalen in de doofpot gestopt.

In België maakte een onafhankelijke onderzoekscommissie 2 weken geleden ook haar conclusies bekend. Daaruit bleek dat er psychisch grensoverschrijdend gedrag plaatsvond bij Gymfed, maar sinds 2018-2019 is er wel sprake van een positieve kentering.

Er kwamen formele excuses van zowel Gymfed als de huidige vrouwencoaches Marjorie Heuls en Yves Kieffer. (lees voort onder foto)

De Nederlandse gymnastiekbond (KNGU) moet de gymnastes die grensoverschrijdend gedrag hebben ervaren door coaches excuses aanbieden. Ook een financiële tegemoetkoming voor het leed dat met name een aantal oud-topturnsters is aangedaan is op zijn plaats.

Dat is een van de uitkomsten van het rapport "Ongelijke Leggers".

Onderzoekers Olfers en Van Wijk deden vanaf september 2020 onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in de Nederlandse gymsport. Directe aanleiding was de Netflix-documentaire Athlete A, over het misbruikschandaal in de Verenigde Staten rond sportarts Larry Nassar en berichten van misstanden wereldwijd in het turnen.

Niet veel later bekende de Nederlandse turncoach Gerrit Beltman, die in het verleden ook in België actief was bij onder meer Aagje Vanwalleghem, dat hij jarenlang jonge turnsters tijdens trainingen had mishandeld en vernederd.

Dat leidde tot tal van verklaringen van Nederlandse oud-turnsters waarbij andere coaches werden beschuldigd. Een aantal turnsters had al eerder gesproken over wantoestanden, maar de beschuldigde coaches bleven nog jaren actief.

In het lijvige rapport (meer dan 400 pagina's) stellen de onderzoekers dat vooral erkenning van belang is. Met name de voormalige topturnsters ondervinden na hun sportieve loopbaan problemen bij het functioneren in de maatschappij.

Behalve financiële steun, moet ook worden gezocht naar specialistische en langdurige zorg, waarbij kennis van topsport door de slachtoffers belangrijk wordt geacht.

Meteen na de presentatie van het rapport heeft de KNGU haar excuses aangeboden aan de vele slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag in de turnsport.

"Jullie verdienen respect voor het naar buiten brengen van jullie indringende verhalen en ook erkenning voor de pijn die jullie hebben ervaren. Namens de KNGU zeg ik sorry en bied ik excuses aan", zei voorzitter Monique Kempff.

Het rapport toont aan dat signalen over grensoverschrijdend gedrag in de turnsport te lang zijn genegeerd. Het misbruik werd door voormalige topturnsters verschillende keren aangekaart, maar is door de KNGU in het verleden onvoldoende onderzocht en van een antwoord voorzien.

"Het rapport laat niet alleen zien dat de bond hier steken heeft laten vallen, maar ook dat er stevige lessen moeten worden getrokken voor de toekomst."

"De KNGU heeft niet altijd gedaan wat van haar mocht worden verwacht. Dat is een wrange constatering. Jonge sporters voelden zich lang niet gehoord en in de steek gelaten. En daarvoor zijn excuses op zijn plaats."

Het rapport doet ook tal van aanbevelingen om misstanden in de turnsport tegen te gaan. "Die reeks aanbevelingen nemen we allemaal over", aldus Kempff.