Nieuwe dopingtest op Spelen in Tokio in 2020? "Kans is vrij groot"

In het Poolse Katowice vindt deze week het 5e werelddopingcongres plaats in een organisatie van het WADA, het Wereldantidopingagentschap. Vanaf 1 januari zal de Pool Witold Banka de nieuwe voorzitter van het WADA worden. Met deze boodschap opende hij het congres.

“Atleten hebben hun vertrouwen in ons gegeven en we mogen ze niet teleurstellen. Sport is een prachtige manier om mensen met elkaar te verenigen. Dit idee moet worden beschermd. We moeten corruptie voorkomen. Als we dit toelaten, betekent dit het einde van sport. Ik ben bang dat we dicht bij het kritische punt zitten. We mogen niemand boven de wet laten staan. Niet de atleten, coaches of landen. Als ze de regels schenden voor een cleane sport, moeten ze zwaar worden gestraft.”

Eén thema steekt erboven uit op het congres: er is heel veel vooruitgang geboekt op het vlak van een "gentest", die misschien al gebruikt kan worden in Tokio 2020. De test is ontwikkeld aan de universiteit van Brighton en het is nog een kwestie van tijd vooraleer het WADA die test zou goedkeuren. 

Eerst en vooral: wat is een gentest? Wat wordt er getest? “Je moet het je niet te spectaculair voorstellen", vertelt Van Eenoo. "Er wordt gewoon een bloedstaal afgenomen, maar niet het volledige DNA-profiel van de persoon wordt gecontroleerd. Er wordt gewoon gekeken of er ergens in de genetische sequentie een ander stuk materiaal aanwezig is dan dat er natuurlijk in zit.“

Klopt het dan dat er bij dopinggebruik honderden genen veranderen? Dat je dat wel zal zien in zo’n test? "Neen", nuanceert Van Eenoo. "Het hangt ervan af welke doping men juist zal gebruiken. Gendoping is voor zover we weten nog niet in voege. We moeten de mosterd halen waar het wel al in heel beperkte mate gebruikt werd: gentherapie. Denk maar aan baby Pia. Wat je dan doet, is één specifiek gen aanpassen."

"In het geval van doping is er een aantal genen die voor de hand liggen. Een gen dat codeert voor EPO, bijvoorbeeld, zal waarschijnlijk een target zijn waarmee men zal proberen te frauderen. Of een gen dat codeert voor groeihormonen of eentje voor testosteronproductie. We zullen enkel die genen targetten.” 

"We gaan zoeken naar genen die coderen voor een bepaalde prestatieverbetering. In die genetische sequentie gaat men dan kijken: is daar iets veranderd, wat niet zo is zoals in het natuurlijke DNA?”, verklaart Van Eenoo.

Er is al heel lang gewerkt aan de gentest, al meer dan 10 jaar. Nu is er eindelijk een opening gemaakt en kan het getest worden op de Spelen van volgend jaar.  "De kans dat we de gentest tijdens de Spelen kunnen zien, is vrij groot. Wordt het niet op de Spelen zelf gebruikt, dan hebben we wel nog een stok achter de deur: stalen kunnen tot 10 jaar na datum getest worden."

"Er zijn verschillende testen ontwikkeld waarvan er eentje wetenschappelijk gevalideerd is. In elk ander vakgebied zou de test sowieso ingezet kunnen worden. Maar we weten dat de antidopingwereld heel zwaar juridisch wordt aangevochten. Alles wat we doen, wordt onder een grote juridische loep gelegd."

En wat met de ethische waarden? Als het over genen gaat, is het zelfs in de geneeskunde omstreden. "Juist daarom dat er enkel gekeken zal worden in verandering van genetisch materiaal, dat onnatuurlijk is. We gaan dus niet het volledige genetische profiel van een atleet ontrafelen. Dat zou veel te ver gaan. We gaan niet kijken of atleten kans op borstkanker hebben. We gaan enkel kijken of er iets natuurlijks is veranderd in iets onnatuurlijks."

“Het is ook niet beter dan alle testen die we vandaag kennen", gaat Van Eenoo voort. Het is een complementaire en additionele techniek."